Sudeckie zwierzęta - Lis

Lis (Vulpes vulpes).

        Lis należy do najbardziej rozpowszechnionych drapieżników na terenie naszego kraju, podobnie rzecz ma się i w Sudetach, gdzie podczas wędrówek często napotykamy lisa, który w terenie górskim znajduje wiele miejsc na swoje nory.

Lis (Vulpes vulpes) należy do rodzaju psowatych, gatunek ten żyje parami i nie łączy się w stada jak, to bywa u wilków oraz nie szuka bezpieczeństwa w społeczności jak to, jest w przypadku psa domowego.

Lis (Vulpes vulpes).

O lisie wspominano wiele, najczęściej wskazując na jego cechy charakteru: przebiegłość, skrytość i chytrość. Pisał o nim Adam Mickiewicz („Lis i kozioł”), Jan Brzechwa „Szelmostwa Lisa Witalisa”, wspominała Maria Konopnicka w „Sierotce Marysi” (Lis Sadełko). Tyle,że wspomniane wyżej cechy  bliższe są bardziej gatunkowi ludzkiemu, natomiast lis, jako zwierze udające się na obchód lub polowanie korzysta jedynie ze zmysłów przynależnych swojemu gatunkowi. 

Lis (Vulpes vulpes).

Długość głowy i tułowia dorosłego lisa, to około 70-90 cm, długość ogona 40-50cm, zaś jego ciężar wynosi od 5 do 10 kg (wyjątkowo do 15 kg). Różnica pomiędzy samcem i samicą jest widoczna (samiec jest bardziej zbudowany i dorodny, samica nieco mniejsza).

Lis jest zwierzęciem leśno-polnym, jednak wraz z rozwojem cywilizacji i zagarnięciem przestrzeni przez ludzi nauczył się także żyć w mniejszych (np. Jelenia Góra) i wielkich miastach (np. Londyn). 

Lis (Vulpes vulpes).

Na cechy budowy lisa składają się: wydłużony tułów, krótkie kończyny, ostro zakończony pysk, długie trójkątne uszy i długi piękny puszysty ogon zwany kitą. Podstawowe ubarwienie lisa ma kolor żółtorudy, z domieszką srebrnych włosów; przy czym spód ciała jest prawie biały. Spotyka się także osobniki inaczej ubarwione tj.: - „węglarze” i „krzyżaki”, z ciemną pręgą wzdłuż grzbietu lub poprzeczną pręgą w poprzek łopatki; kolejno - „siwoduszki”, o srebrzystej sierści i lisy białe, czyli albinosy. 

Lis (Vulpes vulpes).

 

Lis (Vulpes vulpes).

Tryb życia lisa jest nocny, choć w zimę poluje także i w dzień, wówczas jest bardziej koczownikiem, wędrowcem niż zwierzęciem osiadłym jak to bywa latem, kiedy pokarmu jest pod dostatkiem. Lis zamieszkuje głównie łąki, pola i niezbyt zwarte lasy, które są jego główną ostoją. Na lokum obiera sobie miejsca w zboczach zalesionych pagórków, choć potrafi mieć norę na płaskim terenie. 

Lis (Vulpes vulpes).

Miejsce zamieszkania lisa jest łatwe do rozpoznania, gdyż panuje przed nim nieporządek, najczęściej są to pozostałości po lisich posiłkach, fragmenty poroznoszonych dookoła kości lub piór ptasich. Nory płytkie służą za tymczasowe schronienie, nory głębokie, mające komorę gniazdową z odgałęzieniami zamieszkiwane są przez lata.

  Lis (Vulpes vulpes).

Lis niekiedy zamieszkuje nory wespół z borsukami, które są bardziej radykalne w dbaniu o porządek w pobliżu miejsca swego zamieszkania. Drapieżniki te tolerują i znoszą się wzajemnie, nie dochodzi pomiędzy nimi do większych walk. Obecność lisa można wyczuć także po ostrym specyficznym (lisim) zapachu, pochodzącym z gruczołu (fiołek), znajdującego się na wierzchu ogona blisko jego nasady.  W lecie, gdy jest ciepło lis czasem śpi w plenerze: w kępach suchych traw, powalonych pniach, schroniskach podskalnych i jaskiniach.

Lis (Vulpes vulpes).

Jako zwierze drapieżne lis koncentruje się głównie na polowaniu na drobne gryzonie, ssaki (młode sarny i dziki), ryby, ptaki, gady i płazy. W Polsce lisy polowały na dzikie króliki i zające, w ostatnich dwóch dekadach doszło jednak do katastroficznej redukcji populacji zająca szaraka, co było spowodowane wieloma czynnikami, ale i też zrzucaniem z samolotów dla lisów lekarstwa przeciw wściekliźnie; w ten sposób populacja lisa przestała być dziesiątkowana przez wściekliznę i wyeliminowała ze środowiska więcej zajęcy niż, to wcześniej bywało. W okresie zimowym lis zjada także padlinę, wówczas pełni rolę sanitariusza.     

Młode liski.

Okres godowy, ruja u lisów odbywa się od stycznia do marca, o względy samicy zabiega kilka samców, toczących między sobą walki. Ciąża u liszek trwa od 50 do 65 dni i kończy się narodzinami w kwietniu lub maju od 4 do 7 młodych lisków. O pokarm dla młodych troszczą się oboje rodzice. 

Młode liski.

Potomstwo uzyskuje samodzielność po 3-4 miesiącach i wraz z nią opuszcza na stałe rodzinne gniazdo. Długość życia lisa wynosi około 12 lat. 

Lis (Vulpes vulpes).

Aby sfotografować lisa w jego środowisku, należy zakupić wabik imitujący pisk myszy lub wabik imitujący kniazienie zająca, wówczas trzeba się zasądzić wyżej poza strefą węchu lisa i czekać aż zwierze podejdzie, aby nam pozować. W Polsce na lisy odbywają się niestety polowania, trudno jest pojąc, w czym tkwi satysfakcja, skoro mięso lisa jest niejadalne, a skóry, z których zwierzęta te były i pewnie są obdzierane dawno przestały być modne. Do dziś wśród wielu ludzi panuje pseudo przekonanie, że każdy naturalny drapieżnik jest szkodnikiem, którego należy skutecznie wyeliminować ze środowiska. Uczmy zatem kolejne pokolenia szacunku dla życia wolnych zwierząt.

/Jan Wieczorek/ 

Zdjęcia: Robert Babisz

Bibliografia: K.Kowalski - "Mały Słownik Zoologiczny Ssaki", W.A.Chmielewski - "Tropy i Ślady Zwierząt".

W ramach działalności Dzikich Sudetów proponujemy Państwu uczestnictwo w szeregu atrakcyjnych eksploracjach i wyprawach turystycznych prowadzonych przez kulturoznawcę i eksploratora sudeckiego Jana Wieczorka, który pokaże Państwu miejsca ze wszech miar interesujące, jak i też dzikie i tajemnicze, a bywa, że całkiem świeżo odkryte... 

DZIKIE SUDETY

e-mail: d.sudety@gmail.com