Sudeckie zioła - Bez czarny

Sambucus nigra

    Surowcem zielarskim (Sambucus nigra) są kwiaty i owoce. Kwiaty bzu czarnego zawierają flawonoidy, aminy, kwasy organiczne, około 0, 03% olejku lotnego, garbniki, związki fenelowe, do 9% soli mineralnych, glukozę, aldehyd benzoesowy oraz niezidentyfikowany związek potopędny. Owoce zawierają kwasy organiczne, około 20% cukrów redukujących, około 3% garbników, antocyjany, karotenoidy, witaminę C i zespół witamin B. 

 Kwiat Bzu czarnego stanowisko Chrośnickie Kopy w Górach Kaczawskich.

Zbiór kwiatów – druga połowa maja i początek czerwca. Zbierać je trzeba przed południem, zaraz po obeschnięciu z rosy. Ścina się całe baldachy (np. starymi nożyczkami) i suszy w przewiewnym miejscu, w temperaturze nieprzekraczającej 35 stopni C, w cieniu. Należy uważać by kwiatów nie gnieść, bo czernieją.

 Owoce Bzu czarnego stanowisko Ulina - Góry Kaczawskie.

Owoce zbieramy wtedy, gdy są całkowicie dojrzałe, fioletowo-czarne. Zwykle robimy to w sierpniu – wrześniu. Ścinamy delikatnie całe baldachy, a w domu zdejmujemy owoce widelcem, uważając by ich nie gnieść. Suszymy je tak jak czarne jagody, rozłożone na emaliowanej blaszce, w ciepłym piecu. Jeśli mamy zamiar robić z owoców przetwory (np. sok), to całe baldachy wkładamy po umyciu do garnka, podlewamy odrobiną wody, by nie przywarły i rozgotowujemy pod przykryciem, a następnie wyciskamy sok przez płótno, odrzucając baldachy.

Kwiat Bzu czarnego.

Działanie – Kwiat bzu działa napotnie, jednocześnie przeciwgorączkowo. Napar z kwiatów stosuje się w przewlekłych łagodnych stanach nieżytowych i zapalnych nerek, dróg moczowych i pęcherza. Płucze się nim gardło w anginie i zapaleniu gardła, a także jamy ustnej.

Owoce Bzu czarnego stanowisko Ulina - Góry Kaczawskie.

Owoce bzu czarnego działają przeciwbólowo w bólach pochodzenia ośrodkowego, lekko przeczyszczają. Zagęszczony odwar z owoców pije się w migrenie, zapaleniu nerwu trójdzielnego i rwie kluszowej: 15-20 g. Suszonych owoców bzu czarnego zalać szklanką wody, gotować 20 minut, odcedzić, wypić. Można stosować 1-2 razy dziennie.

Kwiat Bzu czarnego stanowisko Chrośnickie Kopy w Górach Kaczawskich.

Postacie leku: Napar z kwiatów: łyżkę kwiatów zalać szklanką wrzącej wody, przykryć, po 15 minutach odcedzić i pić 3-5 razy dziennie o szklance, jako środek napotny. Tenże napar można stosować do płukania gardła, jamy ustnej i oczu w stanach zapalnych. Podobny napar przygotowuje się z łyżki kwiatu bzu oraz łyżki kwiatu lipy. Pić pół szklanki, co 2 godziny. 

Owoce Bzu czarnego stanowisko Ulina - Góry Kaczawskie.

Odwar z kwiatów bzu. 1, ½ łyżki kwiatów zalać szklanką zimnej wody i ogrzewać do wrzenia. Gotować pod przykryciem przez 3 minuty. Odstawić na 15 minut, przecedzić. Pić pół szklanki 2-3 razy dziennie między posiłkami, jako środek moczopędny. Po szklance z syropem malinowym wieczorem po posiłku, jako środek napotny.

Napar z owoców: (przeciw potny i moczopędny): 10-15 g. Owoców zalać szklanką wrzącej wody; pić po ćwierć szklanki 3-4 razy dziennie.

Kwiat Bzu czarnego stanowisko Chrośnickie Kopy w Górach Kaczawskich.

Kora bzu: korę bzu zbiera się jesienią z 2-3 letnich gałązek. 2 garście takiej suszonej kory zalewa się litrem zimnej wody i gotuje tak długo aż zostanie polowa wywaru. Pije się go raz dziennie pół szklanki po kolacji, przed snem (niesmaczne). Tym środkiem odchudzały się już w średniowieczu kobiety, damy dworu, gdy smukłe gotyckie sylwetki były równie modne jak dziś, jest to średniowieczny „eliksir” odchudzający.

Odwar z białej kory, pomaga natomiast w takich schorzeniach jak: reumatyzm, gościec i gromadzenie się wody w organizmie,( proporcje jak wyżej).

Sok z czarnego bzu: dojrzale w pełni owoce bzu umyć, zdjąć z baldachów widelcem, przepuścić przez sokowirówkę (lub zmiksować) z cukrem, biorąc 30 dag na litr soku. Przelać do butelek, zakorkować i pasteryzować 10 minut. Podawać do picia rozcieńczony wodą, używać zimą do sporządzania kisieli i galaretek, budyniu.

 Bez czarny ma szerokie zastosowanie.

Kwiaty zapiekane: świeżo ścięte baldachy kwiatowe bzu czarnego umyć starannie, osączyć z wody. Gdy przeschną maczać w cieście naleśnikowym niczym plastry jabłek i smażyć na rozgrzanym tłuszczu. Po usmażeniu posypać miałkim cukrem. Na talerzu wyjmuje się łodygi jednym pociągnięciem, a resztę zjada się ze smakiem. Tak samo przyrządza się kwitnące grona akacji, bogate w białko roślinne.

 Bez czarny używany jest do wytwarzania instrumentów ludowych.

Napój z owoców bzu: 5 dużych baldachów, pół kg Cukru, 1 pokrojona cytryna i 5 litrów wody, nakryć szczelnie i zostawić na 8 dni. Po czym odcedzić i pić, jako płyn orzeźwiający i uspakajający.

Ostrzeżenia - Uwaga niedojrzałe owoce bzu czarnego, są szkodliwe dla zdrowia, natomiast dojrzałe są tak nietoksyczne, że można je podawać małym dzieciom. Bzu nie można używać do wyrobu win i wódek, wówczas wytwarzają się ciężkie trujące alkohole.

/Jan Wieczorek/

Foto: Jan Wieczorek i zdjęcia z Internetu.

Bibliografia: J.Kwaśniewska, K.Mikołajczyk - "Zbieramy zioła" oraz na podstawie wielu książek o ziołach.

W ramach działalności Dzikich Sudetów proponujemy Państwu uczestnictwo w szeregu atrakcyjnych eksploracjach i wyprawach turystycznych prowadzonych przez kulturoznawcę i eksploratora sudeckiego Jana Wieczorka, który pokaże Państwu miejsca ze wszech miar interesujące, jak i też dzikie i tajemnicze, a bywa, że całkiem świeżo odkryte... 

DZIKIE SUDETY

e-mail: d.sudety@gmail.com