Boguszów Gorce - Jaskinie na Mniszku

Boguszów (centrum).

   

    Boguszów Gorce słynie z tego, że znajduje się tutaj najwyżej położony w całej Polsce rynek z ratuszem miejskim. Niegdyś w kilku kopalniach wydobywano tutaj baryt i węgiel, którego pokłady odłożyły się tutaj w niecce śródsudeckiej. Z Boguszowa Gorce można udać się najłagodniejszą drogą na Górę Chełmiec w Górach Wałbrzyskich lub odwrotnie na Dzikowiec Mały i Duży i dalej na Lesistą Wielką w Górach Kamiennych. Natomiast mniej znaną atrakcją jest położony tuż nad miastem kopulasty dwuwierzchołkowy szczyt Mniszka 704 i 711m n.p.m., na którego stromych stokach znajdują się interesujące pod względem geomorfologicznym pęknięcia w górotworze, będące rozwarstwieniami o charakterze szczelin w dolnopermskich porfirach.  

 Boguszów-Gorce na starej fotografii.

Góra Mniszek (Hochberg), położona jest pomiędzy Boguszowem, a Gorcami, u podnóża jej stoków przebiega ruchliwa szosa z Wałbrzycha do Kamiennej Góry, z której jeśli się uprzeć można zjechać w zatoczki, które spełniają tu role mini „parkingów”. W centrum Boguszowa, ale też i przy samej górze Mniszek znajdują się tablice informacyjne: „Naturalna ściana wspinaczkowa na Górze Mniszek”, fakt ten mógłby sugerować dość istotną atrakcję, ale kamieniołom, w którym znajduje się fragment ściany – „Białe skałki”, raczej nie należy do obiektów, na których można wspinać się ze satysfakcją i jest jedynie atrakcyjny dla geologów.

 Kamieniołom na Mniszku.

Dla szerszego odbiorcy Mniszek powinien być godny odwiedzin głównie z powodów historycznych i geomorfologicznych. Podobnie jak na Trójgarbie czy Chełmcu, tak i tutaj na szczycie w okresie przedwojennym znajdował się wybitny punkt widokowy oraz gospoda-schronisko „Ungerbaude”. Dziś, gdy dotrzemy na górę zobaczymy jedynie drzewa oraz słupek szczytowy.

Drogi na Mniszku wiją się zakrętami i zataczają pętle dookoła góry, dlatego nadają się do jazdy na rowerze górskim, jak i też do spacerów z kijami nordic walking. Niegdyś przez Mniszka przebiegały szlaki turystyczne, obecnie niebieski szlak turystyczny wiedzie w pobliżu tej góry z Gorc na Chełmiec.

Góry Wałbrzyskie Mniszek, w tle Śnieżka.

Masyw Chełmca obejmuje również swym zasięgiem szczyt Mniszka, który podobnie jak drugi, co do wysokości w Górach Wałbrzyskich Chełmiec 851m n.p.m. zbudowany jest ze skał wulkanicznych tzn.: w kopule szczytowej jest to lakkolit, który w przeciwieństwie do batolitu występuje blisko powierzchni Ziemi powodując wybrzuszenie się warstw skalnych nad intruzją w kształcie kopuły. - Lakkolity mogą być zbudowane ze skał magmowych głębinowych (granit) lub ze skał magmowych wylewnych (porfir). Lakkolit Chełmca zbudowany jest z permskich porfirów. Położony na pd-zach od Chełmca - Mniszek 704 i 711m n.p.m. jest odgałęzieniem czyli apofizą intruzji plutonicznej, która, to przebiła w warstwach skał osadowych dajkę. Te wtargniecie gorącej magmy między starsze warstwy skał (piaskowce, zlepieńce, mułowce), spowodowało powstanie skał ryolitowych, z których zbudowany jest kilka znanych kulminacji w Górach Wałbrzyskich.

 Lakkolit.

Szczeliny na Mniszku, występują  w spękanych ryolitach na stromych południowo-wschodnich stokach tej góry. Największe z nich położone w poprzek stoku osiągają spore rozmiary i mogą być określane, jako zjawiska pseudokrasowe (jaskinie niekrasowe). Trzeba jednak wiedzieć, że górotwór Mniszka pocięty jest tego typu „pęknięciami” także na stokach południowych. Te ciekawe obiekty powstały za sprawą grawitacyjnego zsuwania się warstw skalnych po płaszczyznach spękań. Skała ryolitowa (jest to wylewny odpowiednik granitu – powstała z magmy o tym samym składzie chemicznym, jednak odmienne były warunki jej powstawania, które zapisały się w jego wyglądzie, strukturze i wytrzymałości).

 Mniszek teren przy obiekcie nr 1.

Leukoryolit ma budowę, która, ulega fragmentaryzacji poprzez spękania, kiedy wejdziemy do szczelin ujrzymy spore fragmenty skały odpadającej od rozwarstwienia, dlatego penetracja szczelin na Mniszku powinna odbywać się z osobą towarzyszącą, kaskiem na głowie i przy użyciu sprzętu alpinistycznego tj. liny i innych akcesoriów do asekuracji. 

 Szpej do eksploracji.

Do największych obiektów na Mniszku należą: Podłużna Szczelina I i Podłużna Szczelina II. Dojdziemy do nich, podążając od strony tablicy informacyjnej ustawionej u podnóża Mniszka, kierując się najpierw polną drogą do lasu, a następnie w górę stoku, słabo widoczną ścieżką w lesie osiągamy punkty przypowierzchniowych spękań, tu powinniśmy poruszać się bardzo ostrożnie, by nie skończyło się to śmiercią lub kalectwem.

Mniszek szczeliny w ryolicie.

Szczeliny na Mniszku, charakteryzują się dość wąskim rozwarciem przy partii powierzchniowej, rozszerzającym się bardziej w kierunku ich dna. Fakt ten spowodował, że zaczęto traktować te obiekty, jako jaskinie niekrasowe, gdyż w niektórych miejscach pęknięcia w ryolicie tracą prześwit. - "W wielu miejscach przypowierzchniowe partie szczelin zaklinowują się ponad korytarzem rozwiniętym na pęknięciu, tworząc strop jaskini".

Mniszek szczeliny w ryolicie.

 Podłużna Szczelina II.

Jaskinia Podłużna Szczelina I, położona jest na wysokości 610m n.p.m., liczy sobie 20m długości i osiąga głębokość 13,5m. Mimo, że jest łatwiej dostępna niż położona 10 metrów nad nią Jaskinia Podłużna Szczelina II, wydaje się zasadnym wejść do jej wnętrza mimo wszystko z liną. Będąc w środku szczeliny, musimy sobie zestawić pewne fakty, otóż likwidacja schroniska gospody na Mniszku, mogła bezpośrednio wiązać się z powstawaniem szczelin na Mniszku; popularna „Ungerbaude” działała jedynie przez 11 lat, po czym w drugiej dekadzie XX wieku podjęto decyzję o rozbiórce  tego obiektu.

Druga z jaskiń - Jaskinia Podłużna Szczelina II, to obiekt bardzo niebezpieczny o długości 63 m i głębokości sięgającej do 36m, utworzony w leukoryolicie, cechującym się doskonałą tabliczkowatą oddzielnością. Zjazd w dół, możliwy jest jedynie za pomocą liny.

Rzut: Podłużna Szczelina II

Jaskinia ma nieprzyjemny charakter, ale znakomicie pokazuje pracę górotworu. Będąc na dole tego obiektu człowiek czuje się jak pomiędzy geologicznym „młotem i kowadłem”. W niektórych miejscach śnieg zalega tutaj do początku lata, stąd dolne partie jaskini fragmentami bywają śliskie! W Podłużnej Szczelinie II, widoczny jest też układ pustek leżących jedna nad drugą.

Zalegający śnieg w jaskini maj 2013r.

W szczelnie nie występują żadne formy naciekowe, nie zauważyłem też fragmentów mineralizacji, natomiast można domniemać, że swój mroczny raj mają tutaj rzadkie gatunki pająków, a w okresie zimowym nietoperze.

 Tablice ostrzegawcze.

Historia odkrycia szczelin na Mniszku jest sprawą nierozstrzygniętą, w podaniach ustnych miejscowa ludność już dawno wspominała o tym, że szczeliny te mogły powstać, jako efekt prowadzonych pod stokami Mniszka prac górniczych (...). Sklasyfikowania obiektów pod względem speleologicznym, dokonał w 1988r. Wałbrzyski Klub Górski i Jaskiniowy (A. Wójtoń, M. Daszkiewicz, T. Chyziański, W. Bączek i D. Kubiak). Oprócz Podłużnej Szczeliny I i II na Mniszku, znajduje się też u podstawy południowego stoku – Schronisko Rozpadłe, długie na 10 m i głębokie na 3,5 m.  

/Jan Wieczorek/ 

Foto: Jan Wieczorek i zdjęcia archiwalne z Internetu.

Bibliografia: M.Staffa, Słownik geografii turystycznej Sudetów (T.10), A.Wojtoń, Materiały na temat jaskiń na górze Mniszek.  

W ramach działalności Dzikich Sudetów proponujemy Państwu uczestnictwo w szeregu atrakcyjnych eksploracjach i wyprawach turystycznych prowadzonych przez kulturoznawcę i eksploratora sudeckiego Jana Wieczorka, który pokaże Państwu miejsca ze wszech miar interesujące, jak i też dzikie i tajemnicze, a bywa, że całkiem świeżo odkryte... 

DZIKIE SUDETY

e-mail: d.sudety@gmail.com