Torfowiska Doliny Izery

 Hala Izerska.

              Tereny bagienne w Polsce kojarzą się szczególnie z tzw. ścianą wschodnią, naszego kraju gdzie możemy podziwiać Bagna Biebrzańskie (Czerwone Bagno), Bagna Poleskie, Bagna Białowieskie, bagna pojawiają się także w Kampinoskim Parku Narodowym, w okolicy Jeziora Łebsko i Jamno (Bagna Łebskie i Bagna Jamnieńskie), jak również na terenach górskich Karpaty, Sudety, gdzie wedle klasyfikacji, a więc podziału na rodzaje i typy bagien, również występują tereny stale utrzymujące wodę  - najczęściej są to torfowiska.  

 Rezerwat Rejviz w Zlatohorskiej vrchovinie.

Na obszarze Sudetów torfowiska występują głównie w Karkonoszach, w Górach Izerskich, poza tym spotykamy je w Górach Stołowych, Górach Bystrzyckich, Górach Orlickich, a także i w Zlatohorskiej vrchovinie i Wysokim Jeseniku. 

 Karkonosze Torfowisko na Czarnej horze.

 Góry Izerskie warstwa torfu.

Torfowiska tworzą się na podłożu trudno przepuszczalnym, w klimacie umiarkowanym i chłodnym, i nie trzeba tłumaczyć, że stanowią cenne zbiorowiska roślin łąkowo- bagiennych i błotnych wytwarzających niekiedy torf. - W klasyfikacji torfowisk wyróżniamy: torfowiska niskie, wysokie i przejściowe, które, to zaliczane są do rodzajów i typów bagien.

 Rezerwat Torfowisko pod Zieleńcem.

 Rosocha na Łączniku.

Najsłynniejsze torfowiska występujące w polskich Sudetach, to: Torfowisko pod Zieleńcem (Topielisko i Czarne Bagno), Torfowisko na Hali Izerskiej, Torfowisko na Równi Pod Śnieżką i Wielkie Torfowisko Batorowskie.

Znakomitą okazją, aby zaznajomić się bliżej z tematyką górskich torfowisk, jest odbycie wycieczki, wzdłuż wciąż mało uczęszczanego żółtego szlaku turystycznego prowadzącego od Schroniska PTTK na Stogu Izerskim, przez Łącznik (1066m n.p.m.), Suchacz (917 m n.p.m.), Izerskie Bagno, Wręgi, do Izerskiej Hali, gdzie znajduje się Chatka Górzystów i Torfowisko na Hali Izerskiej.

 Żółty szlak poniżej Łącznika. 

 Odpowiednie obuwie, a nie adidasy lub szpilki ...

Większość turystów omija ten szlak ze względu na monotonność i warunki, jakie zazwyczaj na nim panują, zwłaszcza w górnym jego odcinku, w którym, to napotyka się najczęściej zabłocone i mokre fragmenty drogi. Warto, więc zanim wybierzemy się na oglądanie izerskich uroczysk, ubrać na nogi klasyczne buty górskie, lub zabrać ze sobą do plecaka nawet kalosze.

 

 Świt w schronisku na Stogu Izerskim.

Od Stogu Izerskiego, ku przełęczy Łącznik schodzimy łagodnie i dość komfortowo.

 Podejście pod Stóg Izerski.

Jednak, kiedy szlak żółty odchodzi już ku stokom opadającym do górnego odcinka Doliny rzeki Izery, zauważamy, że nie sposób już wędrować, bez kluczenia pomiędzy zawilgoconym i nasyconym spływającą po stokach wodą terenem. 

 Wiata turystyczna na szlaku.

Na tym odcinku szlaku oglądamy, niekiedy małe torfowiska zboczowe, podobne do tych występujących w Karkonoszach, wkrótce dochodzimy do szałasu turystycznego, wykonanego z bali, które nasuwają nam myśli o Skandynawii lub dalekiej Kanadzie.

 Góry Izerskie rzeka Izera.

W górnym odcinku rzeka Izera, mająca swoje źródła na stokach Smrka (1124 i 1123m n.p.m.), tworzy bardzo interesujący i dziki ekosystem, położony wzdłuż pasa granicznego, a także i nieco dalej zarówno po polskiej, jak i czeskiej stronie granicy.

Torfowiska Doliny Izery po stronie polskiej.

Izera zasilana w wody opadowe, spływające po stokach, tworzy szeroką nieckę, w której powstały rozległe tereny torfowiskowe, chronione prawem po obu stronach granicy: Rašeliniště Izery i Rezerwat Torfowisko Doliny Izery.

 Rejon Izerskiego Bagna.

Po minięciu małego potoku Tracznik, dochodzimy w rejon przylegający do Izerskiego Bagna (niem. Iser Moor).

 Kosodrzewina Izerskie Bagno.

Położone na poziomie 830 850 m Izerskie Bagno, należy do torfowisk typu wysokiego, obszar porośnięty jest tu częściowo lasem, oglądamy tu m.in. kosodrzewinę.

 Kozi Potok.

 Cietrzew.

Północna część Izerskiego Bagna nosi nazwę Borowina, natomiast idąc szlakiem żółtym po minięciu Koziego Potoku, Drogą Borowinową mijamy tzw. Wręgi.

Droga na tym odcinku jest nieco monotonna, dlatego dobrze jest się tu wybrać jesienią w okresie rykowiska, kiedy dookoła nas rozlegają się ryki byków jeleni, można tu spotkać kruki, a także rzadkie w skali Sudetów ptaki: bielika, sóweczkę, żurawia, sieweczkę rzeczną i należącego do leśnych kuraków cietrzewia.

 Góry Izerskie meander Izery.

 Izera.

W rejonie Wręgów rzeka Izera zaczyna już znacznie meandrować, tworząc tym samym jedno z piękniejszych miejsc w Górach Izerskich, a nawet i w całych Sudetach, można się o tym przekonać oglądając film przyrodniczy – „Nadleśnictwo Świeradów - Dolina Izery”, w którym, to z perspektywy lotu ptaka ukazany jest ten przepiękny cud natury porównywalny z meandrami Narwi lub Biebrzy. 

 Hala Izerska.

Po przejściu od Łącznika, po ok. 8km, dochodzimy wreszcie do rozległej łąki - Izerskiej Hali, na której, to niegdyś znajdowała się górska osada zwana Wielką Izerą (niem. Groß-Iser), którą założyli uciekinierzy z Czech. Pierwszym osadnikiem był niejaki Tomasz, który uciekając przed katolickimi prześladowaniami religijnymi w 1630 roku wybudował tu chałupę. 

 Wielka Izera (niem. Groß-Iser) w okresie świetności.

 Chatka Górzystów.

Jak niegdyś wyglądała Wielka Izera, można sobie dziś tylko wyobrazić, choć zachowało się wiele zdjęć z okresu, kiedy w wiosce (podobnie w jak znajdującej się po czeskiej stronie Izerce) tętniło życie.  - Koniec wieku XIX i okres miedzy wojenny wieku XX, to okres prosperity Groß-Iser, znajdowało się tu wówczas kilkadziesiąt bud pasterskich, była oczywiście szkoła, gospoda, trzy schroniska turystyczne, a nawet i młyn wodny.

 Wielka Izera (niem. Groß-Iser) w okresie świetności.

Obecnie na Hali Izerskiej zachował się tylko jeden budynek, który powstał ok. 1938 r., jako druga tzw. nowa szkoła. Mowa oczywiście o popularnej wśród turystów i słynącej z naleśników z jagodami Chatce Górzystów.

 Chatka Górzystów.

 Naleśniki z jagodami.

Historycznie „budynek ten posiadał główną klasę z pokojem na bibliotekę, pomieszczenie do prac ręcznych dla chłopców (dzisiaj drewutnia) i kuchnię dla dziewcząt. Na piętrze mieszkał nauczyciel wraz z rodziną, a w dzisiejszej jadalni mieściła się stajnia, a obok szkoły stała dzwonnica. 

 Chatka Górzystów sala jadalna.

W 1945 szkoła posiadała kompletną instalację wodociągową i kanalizacyjną oraz oświetlenie we wszystkich pokojach.

 Herbatka w Chatce Górzystów.

 Chatka Górzystów pokoje.

Niestety po wojnie szkołę zdewastowano i ogołocono z większości sprzętów i wielu elementów konstrukcyjnych. Budynek szkoły przemianowano na schronisko (początkowo studenckie), opiekę nad obiektem przejęli od Nadleśnictwa Świeradów studenci z Wyższej Szkoły Inżynieryjnej z Zielonej Góry w połowie lat 80. XX wieku.

 Widok na Torfowisko Izerskie z Chatki Górzystów.

Poniżej Chatki Górzystów, w rejonie gdzie przepływa Jagnięcy Potok, który był mocno eksploatowany przez tzw. Walończyków pod kątem poszukiwania złota i kamieni szlachetnych, znajduje się rozległe przypominające krajobraz skandynawski Torfowisko na Hali Izerskiej. 

 Wełnianka.

 Jagnięcy Potok.

Obserwujemy tutaj pokłady torfu, porośnięte zaroślami kosodrzewiny, niekiedy wierzbę lapońską, brzozę karłowatą i jałowiec halny, a także klasyczne i rzadkie gatunki roślin takie jak: wełnianka pochwowata, wełnianeczka darniowa, turzyca bagienna, bagnica torfowa, wełnianka wąskolistna, borówka bagienna, żurawina błotna, borówka czarna, modrzewnica zwyczajna i owadożerne rosiczki okrągłolistna i długolistna. 

 Jałowiec halny.

Obecnie w Górach Izerskich niemal wszystkie bagna (torfowiska typu wysokiego i przejściowego), objęte są prawną ochroną.

W 1969r. powołano do życia rezerwat „Torfowisko Izerskie”, a po latach w 2000r. rozszerzono ochronę na obszar 484,73 ha, tworząc rezerwat „Torfowiska Doliny Izery”.

 Hala Izerska.

 Hala Izerska.

Oczywiście w Górach Izerskich warto także obejrzeć równie piękne czeskie rezerwaty: "Rašeliniště Izery", "Rybí louky", "Černou jezírke" oraz "Rašeliniště Jizerki", wtedy z pewnością zyskamy pełniejszy obraz dzikiej natury tych gór.  

 

 /Jan Wieczorek/

Foto: Jan i Joanna Wieczorek

zdjęcia archiwalne z tablic.

W ramach działalności Dzikich Sudetów proponujemy Państwu uczestnictwo w szeregu atrakcyjnych eksploracjach i wyprawach turystycznych prowadzonych przez kulturoznawcę i eksploratora sudeckiego Jana Wieczorka, który pokaże Państwu miejsca ze wszech miar interesujące, jak i też dzikie i tajemnicze, a bywa, że całkiem świeżo odkryte... 

DZIKIE SUDETY

e-mail: d.sudety@gmail.com