Niski Jesionik i Góry Odrzańskie

 Razowskie tufity.

Najbardziej wysuniętymi na wschód pasmem sudeckimi, sięgającymi Bramy Morawskiej jest całkowicie położony w Republice Czeskiej Nízký Jeseník z najwyższym szczytem Slunečna (800m n.p.m.), w skład, którego wchodzą wydzielane niekiedy odrębnie Oderské vrchy z najwyższym szczytem  Fidlův kopec (680m n.p.m.).

Nízký Jeseník.

Nízký Jeseník.

Całość obszaru Niskiego Jesionka i Gór Odrzańskich znajduje się na granicy Moraw i Śląską w Olomouckym i Moravskoslezským kraju. Granice Niskiego Jesionika (Nízký Jeseník), od zach. stykają się z Wysokim Jesionikiem (Hrubý Jeseník), od pn.-wsch. graniczą z Płaskowyżem Głubczyckim (Opavská pahorkatina), od pn.-zach. z Górami Opawskimi (Zlatohorská vrchovina), na wsch. i pd.-wsch. dochodzą do położonej pomiędzy Sudetami, a Karpatami Bramy Morawskiej (Moravská brána), zaś od pd.-zach. opadają do Obniżenia Górno-morawskiego (Hornomoravský úval). 

Żniwa w Niskim Jesioniku.

Niski Jesionik, stanowi obszar zrębowy z powierzchniami zrównania, przypominający raczej krajobraz wyżynny niż górski. Lekko pofałdowane wzgórza, niekiedy bardzo rozmyte w krajobrazie wznoszą się tutaj od wysokości (400-800m n.p.m.). Główną i podstawową część Niskiego Jesenika tworzy morawsko-śląska forma, podcięta wzdłuż progów morfologicznych. Masy skalne Niskiego Jesionika, powstawały w wyniku napływu żwiru piasku i gliny, były też osadzane w morzu, jako osady, jak i też powstawały w wyniku procesów górotwórczych i aktywności wulkanicznej.

Potštát.

Niestety pasmo Niskiego Jesionika jest wyjątkowo rzadko odwiedzane przez polskich turystów, a szkoda, bo jest to kraina, w której można biernie lub czynnie odpocząć od zgiełku cywilizacji. Znajdują się tu turystyczne szlaki piesze, ścieżki dydaktyczne i rowerowe, można tu łowić ryby i uprawiać rafting, kajakarstwo górskie, windsurfing i żeglarstwo, jak i też poznać tajemnicze królestwo dawnych sztolni i kopalni. 

Potštát.

Bazą wypadową w rejon Niskiego Jesionika może być szereg miejscowości łącznie z miastami: Bruntál, Moravský Beroun, Vitkov, Hradec nad Moravici czy Odry. Teren ten obfituje w wiele pensjonatów i gospodarstw agroturystycznych, znajdują się tu również pola kampingowe: Autokemp Šternberk i Autokemp Budišov nad Budišovkou oraz Rybářský dům Roudno.

Kamienne Jęzory w Dolinie Bystrzycy.

Położony w dolinie rzeki Sitka „Autokemp Šternberk”, stwarza możliwość zapoznania się z zabytkami Šternberka [1] i znajdującego się w pobliżu Ołomuńca [2], jak i też podziwiania przyrody na obszarach chronionych: Parku Krajobrazowego Sovinecko [3] i Parku Krajobrazowego Údolí Bystřice [4], gdzie oglądamy – Kamenné proudy u Domašova - Kamienne Jęzory w Dolinie Bystrzycy. 

 Wieś w Górach Odrzańskich.

Hrad Sovinec.

Drugi z kempingów - Autokemp Budišov nad Budišovkou [5], znajduje się niemal pośrodku rejonu, dlatego jest, to świetny punkt wypadowy zarówno w Niski Jesionik, jak i w Góry Odrzańskie. Możemy udać się stąd przez Vitkov (informacja turystyczna i zabytki) do miasta Odry, lub do, Opavy, ale i też w kierunku Wielkiego Roudnego czy na piękny Zamek Sowiniec (cz. Hrad Sovinec) [6]. 

Hrad Sovinec.

Miasto Budišov nad Budišovkou posiada specyficzny klimat czeskiej prowincji, znajdują się tu: ratusz, kościół Wniebowzięcia NMP z siedmioma ołtarzami, zabytkowy cmentarz, kamienny most z posagiem św. Jana Nepomucena, młyn wodny - miejskie muzeum Bridlice v Budišove, m.in. posiadające niepowtarzalny zbiór fotografii, dokumentów i odkryć z czasów działalności górniczej w Niskim Jesioniku oraz pomnik w kształcie obelisku pamiętający czasy komunizmu z godłem Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej. - Miasto przez kilka dni może być, także świetnym miejscem wypadowym w „Přírodní Park Moravice” .

Spływ rzeką Moravice.

Dolina rzeki Moravice [7], w jej najbardziej atrakcyjnym odcinku przełomowym, gdzie podziwiamy nie tylko samą przyrodę, ale i ruiny zamku Vikštejn [8], i unikalne dzieło inżynierii wodnej tzw. kanał Weisshuhna [9] powstały na długości 35km, w skład którego wchodzą trzy tunele wodne i dwa akwedukty.  Interesującą opcją jest też dotarcie z Budišov nad Budišovkou, lub miasta Vitkov niebieskim szlakiem turystycznym do górnego odcinka rzeki Odry, która wypływa nie gdzie indziej jak w Górach Odrzańskich i dalej przez 132km toczy swe wody przez terytorium Czech.

 Odra.

Rzeki na obszarze Niskiego Jesionika, co ciekawe nadają się do uprawiania sportów wodnych kajakarstwa i raftingu. I tak spływ rzeką Moravice możliwy jest na odcinku od tamy na zbiorniku wodnym Kružberk (Kružberská přehrada), przez Hradec nad Moravici do miasta Opava [10].  

Hradec nad Moravici zamek.

Na trasie tego spływu powinniśmy się zatrzymać w Hradcu nad Moravici, gdzie wedle legendy miał spotkać się korowód weselny czeskiej księżniczki Dobrawy z korowodem jej przyszłego męża Mieszka I [11]. Najważniejszym zabytkiem Hradca nad Moravici jest piękny zamek składający się z dwóch części tj.: starszej XVIw - białej i młodszej XIX neogotyckiej - czerwonej. W mieście oglądamy też drugi, co do wielkości w Czechach 60-hektarowy romantyczny park angielski, który w naturalny sposób łączy się z przylegającym lasem [12].

 Okolice Vitkova.

Sztolnia łupków koło Vitkova.

Dla miłośników geologii i historii kopalnictwa godną polecenia jest trasa edukacyjna będąca częścią projektu:  „Kraina Łupków”, która skupia w sobie wiele miejsc i atrakcji w okolicy Vítkova i Budišova [13]. 

Wydobycie łupków stanowiło na terenie między Vítkovem, a Budišovem nad Budišovkou bardzo rozszerzoną gałąź przemysłu. Ze względu na wysoką jakość tutejszych łupków używało się ich podobnie jak w Górach Opawskich do pokrywania dachów miejscowych domów, ale i również najważniejszych zabytków na terenie Czech [14].

Černý důl.

Černý důl.

Ścieżka edukacyjna „Dziedzictwo łupków”, której początek i koniec znajduje się na terenie RS Bílá Holubice, ma około 5 km długości. Na trasie ścieżki znajduje się 16 przystanków łącznie z 22 tablicami informacyjnymi w języku czeskim i polskim i trzema miejscami do odpoczynku. Oglądamy tu ślady po dawnych kopalniach, sztolnie itd. - Miłośnicy świata podziemi, grotołazi i eksploratorzy z umiejętnościami alpinistycznymi powinni zobaczyć m.in. kopalnie Černý důl znajdującą się 4 km na zach. od Vitkova, obiekt ten jest jednym z największych zimowisk nietoperzy na terenie Czech.

 Góry Odrzańskie.

 Odra.

Drugim z turystycznych spływów kajakowo-pontonowych, jaki możemy odbyć na obszarze Niskiego Jesionika, a nawet i dalej, czyli już na obszarze Bramy Morawskiej, jest spływ rzeką Odrą, która ma swoje źródła w Górach Odrzańskich w pobliżu osady Kozlov na wysokości (633m n.p.m.)[15].

 Źródła Odry...

Góry Odrzańskie [16], są najdalej na wschód wysuniętym fragment Sudetów, najwyższym szczytem jest tu Fidlův kopec (680m n.p.m.), kolejno Strážisko (675m n.p.m.), Radeška (671m n.p.m.), i góra Strážná (641m n.p.m.). 

 Las w Górach Odrzańskich.

 Libava rosocha.

Oderské vrchy porasta las mieszany z przewagą świerka, niestety najpiękniejsze  ostępy tych gór znajdują się w niedostępnym górnym odcinku rzeki Odry, która zanim od swoich źródeł dopłynie do miejsca, gdzie można zacząć spływ, czyli do Manovej luki, przepływa dużym łukiem przez środek zakazanej zony, poligonu wojskowego Libavá, powstałego po II Wojnie Światowej, na wyludnionych terenach po ludności niemieckiej [17]. – Dlatego najlepszym rozwiązaniem poznania tego fragmentu Jesionika oraz Bramy Morawskiej [18] jest zaplanowanie wycieczki objazdowej, dostępnymi drogami dookoła poligonu, wraz z postojami na zwiedzanie miast: Odry, Potštát, Olomouc, Šternberk i miejscowości Libavá, gdzie znajduje się Větrný mlýn [19].

 Roudno.

Równie interesującą bazą wypadową w rejon Niskiego Jesionika jest wieś Roudno, z licznymi pensjonatami i stanicą wodną - Rybářský dům Roudno.

Roudno Slezská Harta.

 Okolice Roudna.

Roudno, jest bardzo dobrym miejscem na kilkudniowy odpoczynek, wioska położona jest na stoku  wulkanu Velký Roudný, a w dolnym fragmencie opada wzdłuż drogi do doliny rzeki Moravice, wypełnionej na tym odcinku wodami sztucznego zbiornika zaporowego Slezská Harta [20]. 

 Wielki Roudny kaplica na szczycie.

Z malowniczego Roudna możemy wyruszyć na piesze wycieczki dookoła jeziora jak i też; jeżeli łowimy ryby skorzystać z okazji i wynająć łódkę do połowu, bądź rekreacyjnie popływać na jachcie, czy małych łódkach, cumujących przy dwóch przystaniach.

Velký Roudný.

Roudno posiada także przyrodniczą atrakcje, jaka jest Národní Přírodní Památka Velký Roudný [21]. Góra ta zalicza się do najmłodszych sudeckich wulkanów, aktywność wulkanu miała swoje powtarzające się epizody, o czym świadczą znajdujące się na wschodnim stoku góry wystąpienia na przemiennych warstw lawy i tufów oraz spływające niegdyś ze stoków 4 - dawne potoki lawowe [22, 23], jak i też odległe o kilka kilometrów od wulkanu kamieniołomy, w których osadziły się popioły wulkaniczne Wielkiego Roudnego: Rezerwat Razovské tufity [24]. 

 Wielki Roudny  - Čertův kámen – Boží kámen

Na samym szczycie Velký Roudný znajduje się drewniana wieża widokowa, z której rozpościera się panorama na Góry Odrzańskie oraz Niski i Wysoki Jesionik; przy okazji oglądamy tu kaplicę zbudowaną ze skał wulkanicznych i przedstawienie drogi krzyżowej oraz tzw. Čertův kámen – Boží kámen, czyli duży bazaltowy głaz, który został wyrzucony z wulkanu i następnie został rozłamany na dwie części przez uderzenie bomby wulkanicznej[25]. 

 Widok z wieży widokowej na Wielkim Roudnie.

Kolejnymi wygasłymi wulkanami Niskiego Jesionika są Wulkan Wenus (Venušina sopka (643m n.p.m.) i Uhlířský vrch (672 m n.p.m.) [26].

Venušina sopka.

Lávový proud u Meziny.

Venušina sopka, jest niepozornym wzgórzem położonym w pobliżu wsi Mezina [27]. Wulkan Wenus interesujący jest pod tym względem, iż zachowały się tu nie tylko masywne, zastygłe lawy bazaltowe, ale i skały wulkaniczne o innych cechach, z porowatym i mniej odpornym na erozję porfirowym tufem, w strukturze, którego oglądamy większe i mniejsze fragmenty lawy bazaltowej, a także i bomby wulkaniczne oraz skały piroklastyczne, jakimi są tufity.

Jaskinie lawowe Wulkan Wenus.

Najbardziej interesującym miejscem na wierzchołku Venušinej sopki, jest drugi z pośród trzech tu występujących kraterów, w ścianach, którego widzimy oprócz skał bazaltowych, górę komina wulkanicznego z jaskiniami lawowymi [28]. Na przeciwległym stoku wulkanu Wenus znajduje się rezerwat Lávový proud u Meziny, o łącznej powierzchni 1,22 ha, w którym, oglądamy bazaltową odrębność słupową.

Bruntál.

Bruntál zamek.

Miasto Bruntál powstałe na przełomie XII/XIIIw., stanowi dobry punkt wypadowy zarówno w Niski jak i w Wysoki Jesionik. Główną atrakcją Bruntálu jest renesansowo-barokowy pałac, który powstał w drugiej połowie XVIw., po rekonstrukcji pierwotnego miejskiego grodu z końca XVw., w którym obecnie znajduje się muzeum [29]. W skład założenia pałacowego wchodzi 2,5 hektarowy barokowy park, w którym oglądamy fragmenty dawnych murów miejskich i 11 kamiennych rzeźb, natomiast z pozostałych zabytków miasta należy wymienić: XIII-wieczny kościół pod wezwaniem WNMP, barokowy kościół i klasztor Pijarów z poł. XVIIIw., ośmiokątną krzyżacką kaplicę cmentarną św. Michała, oraz słup św. Trójcy.

Rešovské Wodospady.

 Dolina Huntavy.

Jednym z najpiękniejszych miejsc w Niskim Jesioniku są znajdujące się w Dolinie Huntavy Rešovské Wodospady, które mogły ukształtować się dzięki kilku czynnikom, tj.: ruchom tektonicznym, podłożu geologicznemu i erozji rzecznej [30]. - W miejscu centralnym, tj.: w przestrzeni gdzie dawne lawy drobnoziarniste (spility) i skały metamorficzne (metatufy) „tarasują” przepływ Huntavy, oglądamy tu zerwy skalne osiągające 20 m wysokości, jak i też ciągnący się na odcinku 150 m spektakl licznych kaskad i wodospadów, z których najwyższa osiąga wysokość 8,5 m. 

/ Jan Wieczorek/

Foto: Jan Wieczorek i Internet

W ramach działalności Dzikich Sudetów proponujemy Państwu uczestnictwo w szeregu atrakcyjnych eksploracjach i wyprawach turystycznych prowadzonych przez kulturoznawcę i eksploratora sudeckiego Jana Wieczorka, który pokaże Państwu miejsca ze wszech miar interesujące, jak i też dzikie i tajemnicze, a bywa, że całkiem świeżo odkryte... 

DZIKIE SUDETY

e-mail: d.sudety@gmail.com

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Przypisy. 

[1]/  W mieście Šternberk zwiedzamy hrad Šternberk, rynek z kamienicami, kolumnę maryjną oraz kościół Zwiastowania NMP z XVIIIw.

[2]/ - „Pierwsza wzmianka o Ołomuńcu pochodzi z 1017r. Pięćdziesiąt lat później był już siedzibą biskupstwa. W 1187r. miasto (od 1253 r. mające status miasta królewskiego) zostało stolicą Moraw. Przez kolejne setki lat Ołomuniec był drugim, po Pradze, największym ośrodkiem miejskim na obszarze dzisiejszych Czech. W 1573 r. powstał tu uniwersytet (drugi w Czechach pod względem starszeństwa). Kres tego „złotego wieku” przyniosła wojna trzydziestoletnia – w 1642 r. wojska szwedzkie zajęły i zniszczyły zamienione w twierdzę miasto, które wkrótce utraciło tytuł morawskiej stolicy na rzecz Brna. W XIX wieku dzięki industrializacji i szlakom komunikacyjnym (przede wszystkim linii kolejowej z Pragi na Śląsk) Ołomuniec znowu stał się wielkim ośrodkiem miejskim, nigdy jednak już nie zdołał konkurować z Brnem. - Rozległe ołomunieckie Stare Miasto jest drugim, po centrum Pragi, największym zespołem zabytkowym w Czechach. Zabudowa w jego obrębie reprezentuje głównie styl renesansowy i barokowy. Stojąca na Górnym Rynku kolumna Trójcy Przenajświętszej jest wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Równie cenne jest XIX-wieczne śródmieście tworzące wielkomiejski wizerunek miasta oraz dzielnice Klášterní Hradisko i Svatý Kopeček z barokowymi klasztorami. Liczba turystów rocznie odwiedzających miasto jest zbliżona do liczby jego ludności.” / Za Wikipedia/

[3]/ Přírodní Park Sovinecko leży w pd.-zach. części wyżyny Rešovská hornatina. Przybysza oczarują jego głębokie doliny i wyraźne zbocza, które pokrywają porosty leśne z zachowaną strukturą i składem drzew. Gęste lasy rosną, tu na stromych zboczach dolin. Przez park płyną rzeczki Oskava i Teplička, Huntava i Sitka. W parku przyrodniczym gnieździ 129 gatunków ptaków, wśród których króluje dziś już rzadki puchacz.  Na obszarze parku występuję wiele śladów pod dawnym wydobyciu rudy żelaza, srebra, złota i innych minerałów, wiele wiosek to dawne osady górnicze. Bardzo ciekawe jest niezwykłe występowanie formacji krasowych w okolicy Sovinca.

[4]/ Přírodní Park Údolí Bystřice leży na pd.-zach. skraju Domašovskej vrchoviny w okolicy doliny rzeki Bystřice, która tworzy tu głęboką skalistą dolinę z kanionami, ostrogami skalnymi, rumowiskami oraz piargami. Najbardziej atrakcyjny odcinek parku znajduje się pomiędzy przystankami kolejowymi: Jívová - Hrubá Voda-Smilov. Dolina rzeki zaskakuje tu swoją dzikością, oglądamy tu liczne występy skalne i strome zbocza porośnięte bujnymi lasami. Do ciekawostek, które nadają osobliwy urok dolinie rzeki Bystřice, należą też wysokie mosty i tunele trasy kolejowej Olomouc - Krnov, która wije się wysoko nad rzeką, nie naruszając naturalnego piękna krajobrazu.

[5]/ Można rozbić namiot, przyjechać przyczepą lub też wynająć drewniany domek, albo przespać się uwaga, w drewnianej beczce, co na pewno będziemy pamiętać do końca życia. 

[6]/ - „Zamek Sowiniec powstał w pobliżu traktu łączącego Morawy ze Śląskiem. Zbudowali go bracia Paweł i Vok z rodu Hrutoviców po roku 1318, kiedy to otrzymali od biskupa ołomunieckiego w lenno wieś Křižov. Pierwsza wzmianka sugerująca istnienie zamku pochodzi z roku 1348 wówczas to przy imionach braci pojawia się przydomek ze Sovince de Aylnburk. - Obecnie obiekt jest udostępniony do zwiedzania. Położony na skalnym grzbiecie rozległy kompleks zamkowy jest dużą atrakcją turystyczną. Podczas zwiedzania zobaczyć można pięć dziedzińców oraz Zamek Górny. Zachowała się wieża główna, która służy, jako punkt widokowy, zrekonstruowany południowy pałac, budynek burgrabiego, wieża tzw. Remter, bramy oraz dawne stajnie. W części pomieszczeń urządzono ekspozycje na temat historii zamku.” / Za WWW.zamki obronne.pl/

[7]/ Wzdłuż oby brzegów przełomu Moravicy, prowadzą szlaki turystyczne. – Prawym brzegiem rzeki prowadzi szlak czerwony i ścieżka dydaktyczna, natomiast wzdłuż lewego brzegu prowadzi szlak zielony.

[8]/ Zamek powstał prawdopodobnie w pierwszej połowie XIIIw., służył do ochrony południowej część Księstwa Opawskiego. – W roku 1474 został zdobyty przez Macieja Korwina, był wielokrotnie odbudowywany (np. po wysadzeniu w powietrze przez wojska cesarskie w 1648r.) Ostatecznie jego kres przypada na XVIIIw, w1775r zamek został opuszczony i popadł i do dziś stanowi malownicza ruinę, oglądamy tu fragmenty budowli, część zachowanej wieży oraz pomieszczenia piwniczne z kamiennymi łukami.

[9]/ Nazwa od nazwiska pomysłodawcy Carla Weisshuhna.

[10]/ Spływ ma przeszło 45 km długości i przedziera się przez kanion rzeki Moravice”, która mocno wcina się w powierzchnie terenu.

[11]/ W Hradcu nad Moravici bywali również wybitni kompozytorzy: Beethoven, Mozart, Liszt i Paganini.

[12]/ Drzewa rosnące w parku liczą sobie od 300 do 400 lat.

[13]/ Do projektu należy również ścieżka edukacyjna „Dziedzictwo łupków”.

[14]/ Łupek był używany także do dalszego przetwórstwa przemysłowego W łupkach, które powstały w wyniku metamorfizmu stwardniałych iłów i iłowców występujących na terenie Niskiego Jesionika, niekiedy pojawiają się skamienieliny dawnych zwierząt i roślin: mięczaki - małże, liliowce, ramienionogi, głowonogi, brzuchonogi, stawonogi – trylobity; rośliny skrzypowate, widłaki i paprocie.

[15]/ Z Kozlova dochodzimy w te miejsce czerwonym szlakiem turystycznym. W czasie ładnej pogody z rozległej łąki znajdującej się przed lasem oglądamy położone za Bramą Morawską Karpaty, tj.: głównie partie czeskich Beskidów i dolinę rzeki Bečvy.

[16]/ Położone nieopodal Ołomuńca i Ostrawy. Na wschodzie graniczą z Bramą Morawską, na zachodzie i północnym-zachodzie z Niskim Jesionikiem, na południu z doliną rzeczną Beczwy, zaś na północy kończą się w okolicach Opawy i Ostrawy.

[17]/ Teren ten jest mało znany i odludny, ponieważ znajduje się tutaj liczący 327km², poligon wojskowy (Vojenský újezd Libavá), który służył niegdyś wojsku radzieckiemu, a dziś jest zamkniętą dla turystyki zoną, której przekraczanie jest surowo zakazane gdyż może skutkować śmiercią lub kalectwem. Za złamanie prawa grozi wysoka POKUTA - karą grzywny!

[18]/ Brama Morawska stanowi granice pomiędzy Sudetami, a Karpatami. Można z niej podziwiać krawędź tektoniczną Niskiego Jesionika i Gór Odrzańskich. Dobrze jest też zaplanować wycieczkę na przeciwległa karpacką stronę Bramy Morawskiej, aby zwiedzić miasto Hranice, w pobliżu, którego znajduje się największa w Republice Czech przepaść krasowa, licząca sobie 373m głębokości - Hranická propast, oraz dostępna dla turystów Zbrašovska aragonitova Jaskinia.

[19]/ Větrne mlýny, czyli wiatraki znajdują się również w pobliżu wsi Hlavnice, położonej na północ od Budišova nad Budišovkou.

[20]/ Jezioro powstało dzięki usypanej w latach 1987-1997 na rzece Morawicy zaporze o wysokości 64,8m i długości w koronie 540m. Zbiornik spełnia funkcje retencyjną, przeciwpowodziową i rekreacyjną, jako miejsce uprawiania wędkarstwa sportowego, hodowli ryb i uprawiania sportów wodnych.

[21]/ Velký Roudný jest chroniony, jako rezerwat (národní přírodní památka od 1966r., o powierzchni 81 ha.), gdyż znajdują się tu dowody dawnego wulkanizmu, jednak obszar, na którym spotykamy te geologiczne ciekawostki sporo wykracza poza wierzchołek góry i ukazuje nam w ten sposób historie wylewów potoków wulkanicznych tego stratowulkanu. Ze wsi Roudno na szczyt góry wiedzie dość stroma ścieżka turystyczna o charakterze spacerowym czas jej przejścia wynosi 30 minut.

[22]/ Kopuła Wielkiego Roudnego ma spłaszczony wierzchołek, który jest zbudowany z porowatej lawy o składzie bazaltu (występują tutaj: bazalt oliwinowy i skały piroklastyczne, tufy bazaltowe i lawowe, bomby wulkanicznych i aglomeraty).

[23]/ Istnienie aż czterech potoków lawowych na stokach Wielkiego Roudnego dowodzi tego, że wulkan ten musiał mieć dość płynną lawę, zubożona w dodatki, które powodują jej zagęszczenie i kolejno wpływają na charakter aktywności wulkanu. Najdłuższy potok lawowy - Chřibského lesa wypływający z Wielkiego Roudnego liczy sobie przeszło 5km przy miąższości sięgającej do 50 m. Strumień ten zatamował dolinę rzeki Moravice w miejscu dzisiejszej zapory Slezská Harta, przez co powstało duże jezioro, do którego spadały materiały wyrzucane przez wulkan w powietrze.

[24]/ Koło miejscowości Razová (dojście szlakiem) znajdują się dawne kamieniołomy, gdzie wydobywano piroklastyczne osadowe skały wulkaniczne tufity, powstałe w wyniku erupcji wulkanu Wielki Roudny. Kamieniołom objęty jest ochrona i stanowi ważną część szlaku dydaktycznego „ Po skałach wulkanicznych Niskiego Jesenika”.

[25]/ Čertův kámen – Boží kámen, związany jest z lokalną legendą o walce Boga z diabłami (w tym z Lucyferem). Podobno w dawnych czasach panowali tutaj szkodliwi czarci. Było, aż tak źle, że sytuacja wymagała interwencji samego Boga, który stoczył tu walkę z czartami, wypędzając sitwę do piekła. Dziś po tym zmaganiu zostały tylko ślady tj. odciśnięte w skale: większe zagłębienie po stopie Boga, i mniejsze po szponie czarta.

[26]/ Dawny wulkan Uhlířský vrch (672 m n.p.m.) znajduje się ok. 4km na zach. od Bruntálu. Pod szczytem znajduje się mały parking. Na szczyt prowadzi zielony szlak turystyczny wzdłuż drogi krzyżowej do barokowego kościoła Marii Panny Wspomożycielki z XVIIIw..  - Z dawnego wulkanu oglądamy piękną panoramę Niskiego i Wysokiego Jesionika.

[27]/ Do miejscowości Mezina udajemy się od strony Bruntalu drogą nr.452, aby następnie skręcić w prawo, tj.: do wsi gdzie w górnej jej części tuż przy węźle turystycznym można zaparkować samochód.  Wędrówka niebieskim szlakiem z Meziny do wygasłego wulkanu, trwa bardzo krótko, jest, to raczej spacer, podczas którego widzimy głównie rozlegającą się stąd panoramę na Velký Roudný i pasmo Wysokiego Jesionika (Hrubý Jeseník) ze szczytem Pradziada.

[28]/  Na ile są, to w 100% naturalne obiekty, trudno dziś powiedzieć, wydaje się raczej, że jaskinie były poszerzane w wyniku dawnych prac w kamieniołomie. Jaskinie lawowe, genezę swą zawdzięczają różnicy pomiędzy lepkością lawy, która przepływa w potokach lawowych; gdzie lawa o wysokiej lepkości tężeje na powierzchni, tworząc strop tunelu, a lawa o niskiej lepkości (z mniejszą zawartością minerałów) płynie dalej z dużą prędkością.

[29]/  Zwiedzanie obejmuje wejście do szeregu pomieszczeń sal i salonów, w tym do gabinetu i jadalni wielkich mistrzów krzyżackich, są tu też kolekcje obrazów, zbrojownia i biblioteka. Najbardziej okazale prezentuje się wewnętrzny renesansowy dziedziniec pałacu.

[30]/  Do Rešovskich Wodospadów najszybciej można dojść szlakiem turystycznym od miejscowości Rešov (miejsce parkingowe, pensjonaty i restauracja), gdzie szlak turystyczny najpierw schodzi stromo w dół do koryta Huntavy, by następnie iść w górę kładkami tuż przy rzece.