Podziemna trasa Kopalni Niklu / Opale i Chryzoprazy Masywu Szklar

 Ząbkowice Śląskie krzywa wieża

     Wzgórza Szklarskie zbudowane z serpentynitów położone są na Przedgórzu Sudeckim w pobliżu Ząbkowic Śląskich miasta „Frankensteina” słynącego z krzywej wieży z XV w, ruin zamku i interesującego ratusza.

W odległości ok. 6 km od Ząbkowic Śląskich znajduje się równie znane miejsce słynące przez lata z występowania rudy niklu i tzw. „zielonego złota”. 

Wejście do Kopalni niklu, chryzoprazu i opalu w Szklarach Huta.

We wsi Szklary Huta, która znajduje się na obszarze niewielkiej jednostki geologicznej zwanej Masywem Szklar, turyści zainteresowani geoturystyką i oglądaniem oryginalnych ciekawych miejsc związanych z kopalnictwem i historią Dolnego Śląska, mają obecnie możliwość zorganizowanego eksplorowania podziemnej trasy edukacyjnej Kopalni Niklu, Chryzoprazu i Opalu w Szklarach Huta.

 Sztolnia "Robert" w  Kopalni niklu, chryzoprazu i opalu w Szklarach Huta.

 Chryzopraz Szklary kol. Michał Zaczek.

Skały serpentynitowe Masywu Szklar powstały w wyniku metamorficznej przebudowy bogatych w krzemionkę magmowych skał ultrazasadowych, dzięki temu tutejsza okolica zasłynęła na całym świecie i słynie aż dotąd z bardzo licznego występowania wielu minerałów, wśród których należy wymienić zielone chryzoprazy i rozmaite odmiany opali. 

To właśnie piękno kamieni szlachetnych dało impuls dla rozwoju Szklar w pobliżu, których już w średniowieczu intensywnie szukano chryzoprazu, używanego później na terenie Czech m.in. do ozdoby mozaik w praskiej katedrze na Hradczanach. 

Ponowna gorączką chryzoprazu miała miejsce na początku XVIII wieku, wówczas, gdy tereny Dolnego Śląska zostały wcielone w wyniku wojen Śląskich z Austrią do Prus.

Chryzopraz Szklary tzw. "Zielone Jabłuszko" kolekcja Michał Zaczek.

 Fryderyk II.

W tym  właśnie czasie Wzgórza Szklarskie (Wzgórza Koźmickie – Góra Młyńska, Szklana Góra, Wzgórza Siodłowe), pokryły się gąszczem szybików, sztolni i podziemnych wyrobisk. Szczególnym miłośnikiem i promotorem mody na chryzopraz stał się Fryderyk II, za którego rządów Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich. Na polecenie Fryderyka Wielkiego z chryzoprazów szklarskich wykonano m.in. wystrój sali chryzoprazowej w pałacu Sanssouci w Poczdamie.     

 Szklary Huta archiwalne foto budowli huty przy kopalni niklu w Szklarach.

Wraz z rozwojem technologii wojennej przedmiotem eksploatacji górniczej, jak i odkrywkowej w Szklarach była zawierająca nikiel zwietrzelina, która rozwinęła się w serpentynitach. 

 Żyły chryzoprazu, chalcedonu i opalu wyciągnięte ze szklarskiej zwietrzeliny / kolekcja Michał Zaczek.

Formalnym odkrywcą szklarskiego złoża niklu w latach osiemdziesiątych XIX wieku był Antoni Rätsh. 

 Szklary sztolnia "Robert".

Pozyskiwanie rudy niklu w Szklarach miało kilka etapów. Pierwszy etap podziemny trwał od 1890 do 1920r. 

 Fragment mapy z podziemnymi wyrobiskami w obrębie pola Marta.

Obszarowo, mimo wielu pól górniczych główny ciężar robót koncentrował się na polu „Martha” na Szklanej Górze.  

Kopalnia niklu, chryzoprazu i opalu w Szklarach Huta.

Wzmożony etap eksploatacji złoża metodą odkrywkową wystartował w 1936r. po okresie unieruchomienia kopalni w wyniku recesji z lat 1922-1925. Eksploatację niklu prowadzono na trzech poziomach wydobywczych do głębokości około 34 - metrów od powierzchni terenu. 

Zabytkowe świdry w Kopalni niklu, chryzoprazu i opalu Szklarach Huta.

Po II wojnie światowej kopalnia w Szklarach podjęła eksploatację w dawnych odkrywkach nr I i II, a w 1961 także w nowej odkrywce nr III. Decyzję o likwidacji kopalni podjęto w 1983 roku.

 Huta w Szklarach foto archiwalne.

Uzyskiwaną ze skał rudę niklu przetapiano na miejscu w tutejszej hucie, po której zostały już dziś tylko stare zdjęcia i rozpadające się ruiny.

 Szklary Huta infrastruktura naziemna terenu dawnej kopalni i huty niklu.

Obecnie, zarośnięte już w większości wyrobiska są miejscami przekopywane przez poszukiwaczy minerałów. 

Sztolnia transportowa „Robert” (niem. Robert Stollen), udostępniona dla turystów od 2013r. łączyła się ze złożem Marta. 

Zwiedzanie tego 500-metrowego obiektu trwa ok 1 godziny, podczas której przewodnik zapoznaje nas z historią górnictwa i hutnictwa w Szklarach. 

Patrz link. 

Ściana "piorunów" w Kopalni niklu, chryzoprazu i opalu Szklarach Huta.

Podczas podziemnego spaceru, na stropie i ociosach sztolni oglądamy tzw. „ściany piorunów” żyły magnezytu, serpentynity i przede wszystkim piękne zielone żyły chryzoprazu  oraz pojawiającego się w wielu miejscach opalu.

 Sztolnia "Robert" żyły chryzoprazowe.

 Sztolnia "Robert" opal w ociosie głównego chodnika.

 Mamy tu też możliwość obejrzenia: chalcedonu, karneolu, antygorytu, pimelitu ...

Sztolnia "Robert" żyła z chalcedonem z sardem i karneolem.

Niektóre z tych minerałów możemy zakupić wraz z pamiątkami w kopalnianym sklepiku. 

 Opal mleczny ze Szklar.

Bogactwo mineralogiczne powoduje, że dawna kopalnia w Szklarach jest obiektem interesującym naukowo, nie dziwi więc fakt, że studenci geologii odbywają tu praktyki w zakresie rozpoznawania skał i minerałów. 

 Antygoryt na ociosie głównego chodnika sztolni Robert.

 Opal z kolekcji Michała Zaczka.

Wzgórza Szklarskie są miejscem wciąż trwającej eksploracji terenowej. Miłośnicy opali i chryzoprazu szukają tu tzw. szczęśliwych trafień. Jednak najpiękniejszymi kolekcjami opalu i chryzoprazu z tego obszaru mogą pochwalić się lokalni zbieracze, którzy przez lata i dekady gromadzili swoje kolekcję. 

 Zwrócona.

Najciekawszą w skali Polski kolekcją opali i chryzoprazów dysponuje Michał Zaczek z miejscowości Zwrócona.

Michał Zaczek dysponuje jedną z najpiękniejszych kolekcji minerałów okolicy Szklar.

Kolekcja pana Michała obejmuje kwintesencję masywu Szklar. 

 Opal z kolekcji Michała Zaczka.

W jego zbiorze znajdują się ogromne opale mleczne, opale miodowe, czarne, butelkowe, opale z niebieską poświatą oraz opale szkliste (hiality). 

 Opal miodowy z kolekcji Michała Zaczka.

 Hialit z kolekcji Michała Zaczka.

 Opal butelkowy z kolekcji Michała Zaczka.

 Chryzopraz z sardem kol. Michał Zaczek.

Michał Zaczek posiada też sporej ilości zebrane okazy pięknie wybarwionego chryzoprazu, w różnych rozmiarach i odcieniach od jasnej bladej zieleni, po intensywną zieleń najbardziej charakterystycznego dla Szklar chryzoprazu tzw. ”zielonego jabłuszka”.

 Okaz z kolekcji Michała Zaczka m.in chalcedon i karneol.

 - Z Innych ciekawostek na uwagę zasługują: karneole i chalcedony, jaspisy oraz szklarskie turmaliny.

 Ząbkowice Śląskie zabytkowa krzywa wieża z XVw.

Zbiór Michała Zaczka mógłby z powodzeniem być hitem turystycznym Ziemi Ząbkowickiej i Dolnego Śląska, gdyby go odpowiednio zabezpieczyć, opisać i wyeksponować w specjalnie do tego przygotowanej sali muzealnej, miałoby to logiczne uzasadnienie, związane z dość licznie przybywającymi do Ząbkowic Śląskich w celu obejrzenia krzywej wieży rzeszami turystów.

 Opal z kolekcji Michała Zaczka.

 Turmalin ze Szklar z kol. Michała Zaczka.

Należy sobie uzmysłowić, że niejedna placówka na świecie chciałaby się poszczycić tak wytrawnymi okazami opalu i chryzoprazu zwanego „Księciem polskich kamieni szlachetnych”.

/Jan Wieczorek/

Foto Jan Wieczorek i zdjęcia archiwalne ze sztolni Robert. 

W ramach działalności Dzikich Sudetów proponujemy Państwu uczestnictwo w szeregu atrakcyjnych eksploracjach i wyprawach turystycznych prowadzonych przez kulturoznawcę i eksploratora sudeckiego Jana Wieczorka, który pokaże Państwu miejsca ze wszech miar interesujące, jak i też dzikie i tajemnicze, a bywa, że całkiem świeżo odkryte... 

DZIKIE SUDETY

e-mail: d.sudety@gmail.com