Jaskinia Wieczorna odkrycie i eksploracja

 Jaskinia Wieczorna.

Góry Kaczawskie zaliczane są pod względem geologicznym do jednych z najbardziej interesujących pasm w całych Sudetach. Wyodrębnia się tutaj specyficzna mozaika podłoża skalnego mamy tutaj sporo uskoków tektonicznych, skałek, sztolni i kamieniołomów, a także i jaskiń krasowych, które na przestrzeni wielu lat zarówno w okresie przedwojennym, jak i polskim były odkrywane, eksplorowane i katalogowane najczęściej przez środowiska naukowe i speleologiczne.

 Jaskinia Pajęcza.

Najwięcej obiektów jaskiniowych, zjawisk i schronisk krasowych, występuje w pobliżu Wojcieszowa tj., w obrębie Połomu (667m n.p.m.), który jest główną dominantą wznoszącą się nad Wojcieszowem oraz w Masywie Miłka (596m n.p.m.). 

Góry Kaczawskie Połom.

Nie wszystkie jednak z tych obiektów pozostają dostępne zarówno dla speleologów, jak i dla turystów, a to z racji tego, że teren, na którym występują jaskinie jest w jurysdykcji nie tylko miasta Wojcieszów czy wydziału Ochrony Środowiska, ale jest też dzierżawiony przez Zakłady Wapiennicze Wojcieszów Sp. z.o.o., która, to z kolei jest członkiem Grupy Lhoist. 

 Wyrobiska w rejonie Wojcieszowa.

 Wlot jaskini.

Sytuacja w pobliżu Wojcieszowa przedstawia się następująco: 1/ W obrębie Masywu Miłka znajdują się nieczynne wyrobiska chronione prawem w rezerwacie Miłek, który to rezerwat jest częściowo dostępny dla turystów (ścieżka edukacyjna i szlak turystyczny z Wojcieszowa do Radzimowic); 2/ W obrębie Góry Bielec znajduje się nieczynne wyrobisko kamieniołomu Gruszka, w którym, to cyklicznie odbywają się Mistrzostwa Polski w Technikach Jaskiniowych; 3/ Natomiast po drugiej stronie rzeki Kaczawy w obrębie Połomu, wciąż trwa wydobycie surowców skalnych, przez co, teren ten pozostaje w głównej mierze niedostępny dla ruchu turystycznego i osób postronnych. 

- Poniżej wyrobisk prowadzi jedynie szlak turystyczny z Wojcieszowa w kierunku Przełęczy Komarnickiej, który pozwala się nieco zapoznać z tym obszarem.   

 Jaskinia Pajęcza.

 Stalagmit w Jaskini Wieczornej.

Obecnie stan faktyczny pozwala podzielić jaskinie Połomu na takie, które były i są łatwiej dostępne pod względem technicznym, jak i też pod względem usytuowania w nieczynnych kamieniołomach i poziomach pozostających często poza terenem zakładu lub bezpośrednio przy jego granicach; i odwrotnie na jaskinie niedostępne, znajdujące się na terenie czynnego kamieniołomu lub tak technicznie trudne, że nie sposób do nich wejść bez znajomości  technik jaskiniowych.

 Pozostałości po dawnej jaskini.

Interesującym dla badaczy może być także podział na jaskinie istniejące i te, które w wyniku prac prowadzonych przez lata w kamieniołomie zostały rozebrane, a więc na jaskinie: o których czytamy w zapisach historycznych oglądamy w albumach i na filmach ...

 Jaskinia Wieczorna.

W przybliżeniu tej materii, obecnie najbardziej pożytecznym i pomocnym źródłem jest piękny album autorstwa Mariana Bochynka pt.: „Jaskinie Krasowe Sudetów Zachodnich”, w którym, to albumie najwięcej estymy i miejsca poświęcono jaskiniom w obrębie góry Połom, których fizycznie już nie ma!

Należy jednak wiedzieć, że powyższy podział byłby nieco upośledzony gdyby uznać, iż w okolicy Wojcieszowa, wszystko zostało już poznane, opisane i przydzielone do danej kategorii obiektów jaskiniowych, lub też terenu, który podlega/niepodległa dzierżawie, eksploatacji i nadzorowi.

 Jaskinia Wymyta odsłonięta przez wody powodziowe w 2012r.

Obszar Gór Kaczawskich, tj.: obszar w pobliżu Wojcieszowa pozostaje wciąż najbardziej perspektywicznym miejscem w Sudetach, w którym wciąż można natknąć się na nowe obiekty jaskiniowe, które wymagają od obecnie żyjących eksploratorów: namierzenia, eksploracji i skatalogowania. 

 Jaskinia Wieczorna.

I tak obecnie najnowszym odkryciem (z roku 2017) w Górach Kaczawskich, występującym w obrębie skał zbudowanych z węglanu wapnia jest - Jaskinia Wieczorna o długości 65m, przy deniwelacji (wysokość plus głębokość) sięgającej 50 m.   

 Formy naciekowe w Jaskini Wieczornej.

 Wlot jaskini.

Jaskinia Wieczorna jest typową jaskinią krasową, w której pojawiają się nacieki kalcytowe w formie draperii, stalaktytów, małych stalagmitów i grzybków. 

Wejście do jaskini otwiera się obecnie sztucznym wejściem, pod ogromną wantą (potężny klinujący blok skalny). 

W środku jaskini, w partiach początkowych oglądamy Salę Wstępną.

 Jaskinia Wieczorna Sala Wstępna.

W tej partii jaskini zespół grotołazów najczęściej przygotowuje się do akcji jaskiniowej, czyli do eksploracji dalszych partii jaskini. - W Sali Wstępnej pięknie prezentują się draperie kalcytowe, mamy tutaj także małe stalagmity i „pola ryżowe”.

Jaskinia Wieczorna - Sala Wstępna i zacisk kalcytowy, stan z przed eksploracji.

 Pierwsza eksploracja Jaskini Wieczornej.

Sala Wstępna, jak sama nazwa wskazuje stoi otworem do dalszej przygody, która znajduje się w najniższym jej rejonie, tj.: w zwężającym miejscu, w którym napotykamy Zacisk Kalcytowy.

 – Wstępnej eksploracji i pomiaru Jaskini Wieczornej (Sali Wstępnej), dokonał taśmą mierniczą Jan Wieczorek, nadając równocześnie nazwy jaskini w 2017r.(patrz film).

 Jaskinia Wieczorna partie za zaciskiem kalcytowym.

Wraz z kolejnym wejściem eksploracyjnym  z 2017r., w zespole trzyosobowym: Franek Kramek, Jan Wieczorek i Marian Bochynek zeksplorowali wstępnie, przy użyciu technik jaskiniowych dalsze partie Jaskini Wieczornej znajdujące się za zaciskiem kalcytowym .

 Franciszek Kramek dziewiczy zjazd do Studni z Wantą w Jaskini Wieczornej.

 Zjazd w dół od stanowiska.

Po poszerzeniu zacisku kalcytowego i jego pokonaniu odtworzyły się dalsze dziewicze partie jaskini, do których zjechał zespół dwuosobowy w składzie Franek Kramek i Jan Wieczorek. 

Tuż za zaciskiem jaskinia opada kilkudziesięciometrową studnią w dół. W górnym fragmencie na trasie zjazdu znajdowały się tu sporej wielkości bloki skalne, które należało zepchać w otchłań, gdyż stanowiły poważne zagrożenie utraty zdrowia lub życia.

 – Uwaga, do dziś miejsce, to nie należy do najbezpieczniejszych!

 

Jaskinia Wieczorna Studnia z Wantą i odspojone bloki skalne.

Udając się w dół jaskini eksploratorzy w połowie zjazdu na dno Studni z Wantą, przy zaklinowanej w szczelinie wancie założyli kolejne stanowisko.  

 Jaskinia Wieczorna rejon Wanty.

– Jest, to miejsce bardzo wygodne do postoju, odpoczynku itd., z którego widać, zarówno dolne, jak i górne partie jaskini oraz odchodzące na lewo szczeliny.   

 Jaskinia Wieczorna zjazd w kierunku dna.

 Jaskinia Wieczorna.

Następnym etapem eksploracji Jaskini Wieczornej jest swobodny zjazd do studni, w której pionowo piętrzy się cudownej urody kalcytowa kaskada.

 – Jest, to jeden z najładniejszych tego typu utworów w Górach Kaczawskich. 

Po osiągnięciu dna studni eksploratorzy mają już swobodę wypięcia się z przyrządów asekuracyjnych i podziwiania urody tej części jaskini. 

 Jaskinia Wieczorna.

 Jaskinia Wieczorna.

Oglądamy tutaj znajdujące się nad głową partie jaskini: kominy, szczeliny, kaskadę z draperiami, a na poziomie człowieka, w ścianach pojawiają się grzybki kalcytowe.

Do końcowych fragmentów Jaskini Wieczornej dochodzimy odchodząc od rozległego dna studni, wąskim korytarzykiem z gliniastym namuliskiem, który posiada dwa zaciski. – Po pokonaniu drugiego zacisku – (Serpentynki), dochodzimy do końca jaskini; miejsce, to wydaje się perspektywiczne ku dalszej eksploracji (rozkopanie namuliska).

Jaskinia Wieczorna draperie.

 Jaskinia Wieczorna Gniazdo nad Studnią.

W Jaskini Wieczornej mamy też możliwość wspięcia się od dołu studni, przez komin znajdujący się nad korytarzykiem idącym do zacisku Serpentynki, ku partią górnym tj. do Gniazda nad Studnią.

 Jaskinia Wieczorna partie końcowe.

 Jaskinia Wieczorna.

Jaskinia Wieczorna wraz z trzecim wejściem eksploracyjnym (patrz film), została ubezpieczona w punkty asekuracyjne (trzpienie do spitów), dokonano w niej także pomiarów laserowych niezbędnych do sporządzenia m.in. planu jaskini. – W pracach tych uczestniczyli: Marian Bochynek, Jan Wieczorek oraz pięciu grotołazów z Sekcji Grotołazów Wrocław.

- Szczegółowy opis działań i procesu eksploracji pojawił się na łamach czasopisma Jaskinie 4 (93)2018r.

 /Jan Wieczorek/ 

W ramach działalności Dzikich Sudetów proponujemy Państwu uczestnictwo w szeregu atrakcyjnych eksploracjach i wyprawach turystycznych prowadzonych przez kulturoznawcę i eksploratora sudeckiego Jana Wieczorka, który pokaże Państwu miejsca ze wszech miar interesujące, jak i też dzikie i tajemnicze, a bywa, że całkiem świeżo odkryte... 

DZIKIE SUDETY

e-mail: d.sudety@gmail.com

 

Skarby Nowego Kościoła

 

 Geoturystka na szlaku.

                Jedną z najciekawszych wiosek pod względem geoturystyki na Pogórzu Kaczawskim jest znajdujący się pomiędzy Działem Jastrzębnickim, a Pogórzem Złotoryjskim, w przełomowej Dolinie Kaczawy - Nowy Kościół. 

W granicach Nowego Kościoła, w tym na obszarze administracyjnie podległych mu: Dynowic, Krzeniowa i Różanej, znajduje się cała gama wybitnych atrakcji. Mamy tu: stare wulkany, wąwozy, dawne kopalnie i kamieniołomy oraz największe w Polsce zasoby skał agatowych, znajdujące się na górze Wołek (380m n.p.m.). 

 Wołek z Różanej.

Wespół  z agatami  występuje: hematyt, ametyst, epidot, albit, chalcedon, celestyn, opal, dellestyn, kaolin, kalcyt, fluoryt i wad, a także i septarie. 

 Septaria z Nowego Kościoła kol. Piotr Sarul.

 Nowy Kościół.

Początkowe wzmianki o Nowym Kościele, pod nazwą Nova ecclesia, sięgają 1228 roku. Przez pierwsze lata wioska była w jurysdykcji księcia jaworskiego, by potem przez wieki być w posiadaniu znanego rodu von Zedlitzów, którzy po odrzuceniu katolicyzmu przeszli najpierw na husytyzm, by stać się kolejno zwolennikami reformacji. Dzięki temu w Nowym Kościele, powstał prężny ośrodek protestantyzmu: wygłoszono, tu pierwsze w historii Śląska kazanie reformacyjne (wygłoszone 12.09.1518r., przez ucznia Marcina Lutra, Melchiora Hoffmana), jak i też  powołano do życia pierwszą szkołę dla pastorów.   

 Nowy Kościół - pastorówka.

Głównym czynnikiem rozwoju Nowego Kościoła, były jednak względy surowcowe.- Trzeba, bowiem wiedzieć, że pod względem geologicznym, okolice wsi można podzielić na kilka jednostek, w których pojawiają się rozmaite rodzaje skał, z występującym w nich bogactwem.

 Okolice Nowego Kościoła.

 Agat Nowy Kościół kol. P.Sarul.

 - A/ Okolice Różanej, gdzie mamy riolity czerwonego spągowca, melafiry, porfiry i tufy porfirowe. - B/ Część środkowa, gdzie ulokowały się po prawej stronie Kaczawy, na Pogórzu Złotoryjskim, odkrywki, kamieniołomy, sztolnie i kopalnie, w których pozyskiwano wapień muszlowy i rudy miedzi.  - C/ Część północna w rejonie Krzeniowa, zbudowana z piaskowców, poprzebijana skałami bazaltowymi, m.in. w kominach wulkanicznych.

 Agat Nowy Kościół kol. Piotr Sarul.

Obecnie Nowy Kościół słynie w całej Polsce z występujących tu pięknych agatów, które występują tu w kilku rodzajach skał: melafirach, porfirach, oraz tufach porfirowych.

 Agat Nowy Kościół kol. Piotr Sarul.

O tym jak cudowne są te półszlachetne kamienie ozdobne, możemy przekonać się, zatrzymując się w Nowym Kościele, przy warsztacie obróbki minerałów Pana Piotra Sarula.

 Piotr Sarul w warsztacie w Nowym Kościele.

Piotr Sarul o tutejszych minerałach wie niemal wszystko, o czym można się przekonać uczestnicząc w organizowanych przez niego warsztatach obróbki kamieni i wycieczkach terenowych po bliskiej i dalszej okolicy. 

 Nowy Kościół.

 Wąwóz Piekiełko.

Tereny wokół Nowego Kościoła i sama wieś, pozostają wciąż miejscem, gdzie można wspaniale odpocząć w ciszy i odkryć, to, co jest mało znane i nieskomercjalizowane. 

Mamy tu interesujący wąwóz Piekiełko, przypominający nieco wąwozy znajdujące się w Słowackim Raju (np. Sucha Bella), interesujące zabytki techniki w rejonie dawnej kopalni „Nowy Kościół”, zabytki sakralne[1], oraz mało znane geoturystyczne perełki w postaci dawnych wulkanów: Czerwony Kamień (325m n.p.m.) i Jeziorna (293m n.p.m.)[2]

 Wulkan Czerwony Kamień nad Krzeniowem.

 Jeziorna.

Czerwony Kamień, zwiedzamy w okresie uśpionej wegetacji, gdy lepiej można się przyjrzeć znajdującym się na jego szczycie wyrobiskom, w których występują piaskowcowe skały arkozowe z żyłami bazaltu.

 Nowy Kościół - Augit kol. Piotr Sarul.

  Drugi ze szczytów Jeziorna, zaskakuje jeszcze bardziej, ponieważ mamy, tu zalany wodą krater, wybrany przez ludzi w kominie wulkanicznym. 

Jeziorko w wulkanie ma ok. 50 metrów średnicy i głębokość ok. 30 m. – Do lustra jeziorka prowadzą kamienne schodki, a w skałach otoczenia występuje, tu opal, augit, nontronit.  

Nowy Kościół przełom rzeki Kaczawa.

Udokumentowane początki działalności górniczej na terenie Nowego Kościoła rozpoczynają się w 1506, od wykonanego na zlecenie von Zedlitza, rozpoznania tutejszych złóż miedzi, którego podjął się górnik Hanz der Lasurer.

 Azuryt z Nowego Kościoła kol.Piotr Sarul.

– Należy zwrócić uwagę, iż nazwisko górnika powiązane jest z  lazurytem (niebieskim minerałem), który mógł być wówczas mylony z występującym w Nowym Kościele, dość pospolicie azurytem, będącym wtórnym minerałem miedzi.   

 Wąwóz Piekiełko.

 Agat z Nowego Kościoła.

Ważnym impulsem do dalszego rozwoju górnictwa w rejonie Nowego Kościoła, był bezapelacyjnie wydany w Wiedniu w 1711r., przez cesarzową Eleonorę Magdalenę Teresę Johannesowi Bernardowi von Koburg, dokument zezwalający na poszukiwanie i wydobycie złota, srebra, miedzi, ołowiu i innych kruszców m. in. w kopalniach: w Sędziszowej, przy Wielisławce, na Starej Górze, w Różanej przy jaskini, Rzeszówku, Konradowie i Nowym Kościele.

 Odkrywka w rejonie Różanej.

 Nowy Kościół malachit kol. Piotr Sarul.

Kolejno w okresie przynależności Śląska do Prus, uwaga geologów pruskich skupiła się na podzłotoryjskich złożach miedzi. Z naciskiem na rozpoznanie rejonu Nowego Kościoła i Biegoszowa, gdzie badano wystąpienia wapieni i łupków marglistych, w których obrębie stwierdzono, szereg warstw łupków miedzionośnych, z widocznymi niebieskimi i zielonymi minerałami miedzi. 

 Nowy Kościół i widoczne z tyłu pole zachodnie.

W raz z upływem lat, zarówno w XIX w, jak i wieku XX., Niemcy podjęli eksploatacje wapienia na obszarze pola górniczego Heinrich Segen, z jednoczesnym poszukiwaniem rud miedzi. 

 Nowy Kościół ruiny poniemieckich zakładów.

We wsi produkowano wówczas cement, który powstawał na bazie tutejszych surowców i infrastruktury (kamieniołom, wapiennik, fabryka).

Nowy Kościół ruiny poniemieckich zakładów.

Znaczne zainteresowanie odzyskiem miedzi ze skał formacji cechsztynu z Nowego Kościoła wzrosło w czasie I wojny światowej – od 1915 r., głównie w związku z dużym zapotrzebowaniem na metale dla potrzeb przemysłu wojennego. 

Nowy Kościół ruiny poniemieckich zakładów.

 Odciski muszli w marglu z Nowego Kościoła.

Oprócz wydobycia w tutejszym kamieniołomie szukano nowych możliwości wydobycia rud np. przez wykonywanie pingów i drążenie sztolni.

Nowy Kościół infrastruktura z okresu PRL.

                 W nowym powojennym okresie historii Nowego Kościoła, władze polskie po wcześniejszym rozpoznaniu tutejszych złóż, powołały do życia Zakłady Górnicze „Nowy Kościół”, działające w latach 1954–1967. 

 Schemat kopalni Nowy Kościół.

W tym czasie wydrążono tu kopalnie[3], z której w całym okresie jej działalności wydobyto z margli: 4 025 647 ton rudy miedzi, o średniej zawartości 0,51 % Cu, co stanowiło 20 690 ton miedzi w rudzie /Paździora, 2011/.

 Nowy Kościół.

Obecnie na obszarze dawnej kopalni „Nowy Kościół”, można obserwować ciekawe zjawisko zapadania się powierzchni gruntu, co uwidacznia się szczególnie na mapach lidarowych. 

Teren dawnej kopalni Nowy Kościół na zdjęciach lidarowych i satelitarnych.

 Nowy Kościół.

Turysta może tutaj zeksplorować: ruiny dawnego wapiennika, ślady dawnej fabryki, kamieniołom oraz zasklepiony wlot do sztolni.

Tutejsze skały wciąż zaskakują ciekawymi wystąpieniami minerałów.

Malachit z Nowego Kościoła.

Pojawia się tutaj wtórna mineralizacja miedzi i ołowiu w postaci: malachitu, azurytu i cerusytu. Natomiast z głównych minerałów siarczkowych występuje tu: bornit, chalkozyn, chalkopiryt, piryt, galena blenda cynkowa oraz srebro. 

Nowy Kościół wizyta w warsztacie Piotra Sarula.

 Wyroby Piotra Sarula.

Mineralne pamiątki z Nowego Kościoła: (surowe i obrobione kamienie oraz wyroby jubilerskie ) można  nabyć w warsztacie u Piotra Sarula, który planuje w najbliższej przyszłości rozszerzyć ofertę o ekspozycję minerałów w prywatnym muzeum.

Kliknij i obejrzyj film.

/Jan Wieczorek/

Foto: Jan  i Joanna Wieczorek

oraz foto z internetu  

Bibliografia: Marek Staffa - "Słownik Geografii turystycznej Sudetów (T.7), Krzysztof i  i Marcin Maciejak - "Zakłady Górnicze Nowy Kościół". ( link) Oraz materiały pana mgr ALEKSANDRA KOWALSKIEGO z Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy Oddział Dolnośląski im. Henryka Teisseyre’a we Wrocławiu, w postaci map geologicznych, dawnych kopalni itd.

---

[1] / Piękny kościół luterański wybudowany w latach 1749-1754, dawną pastorówkę

[2] / Oba te szczyty znajdują się w należącym do Nowego Kościoła Krzeniowie.

[3] / Złoża udostępniano główną sztolnią wydobywczą, od której poprowadzono dwie pierwsze upadowe. - Równolegle do niej założono piętrowy chodnik i przekop zamykający złoże chodnika wodnego. Złoże między główną sztolnią, a przekopem podzielono na „panele ścianowe”.  - W sumie przez wszystkie lata działalności kopalni wydrążono sześć upadowych. W rejonie północnego krańca Upadowej IV w 1958 r. zgłębiono do 90 m szyb „Wacław” wykorzystywany głównie do celów wentylacyjnych, a następnie do odwadniających.

W ramach działalności Dzikich Sudetów proponujemy Państwu uczestnictwo w szeregu atrakcyjnych eksploracjach i wyprawach turystycznych prowadzonych przez kulturoznawcę i eksploratora sudeckiego Jana Wieczorka, który pokaże Państwu miejsca ze wszech miar interesujące, jak i też dzikie i tajemnicze, a bywa, że całkiem świeżo odkryte... 

DZIKIE SUDETY

e-mail: d.sudety@gmail.com